Stosowane obecnie metody antykoncepcji odznaczają się bardzo dużą skutecznością, pod warunkiem jednak, że stosuje się je w prawidłowy sposób. Zdarzają się jednak przypadki, w których partnerzy decydują się na spontaniczny stosunek bez zabezpieczenia lub nabierają obaw, że stosowana przez nich metoda zapobiegania ciąży mogła zawieść. Z myślą o takich właśnie okolicznościach stworzona została antykoncepcja awaryjna, czyli popularne tabletki dzień po. Jakie są wskazania do zastosowania antykoncepcji awaryjnej, w jaki sposób ta metoda działa? Czy jest w Polsce legalna i skąd wziąć receptę?
Czym jest i jak działa antykoncepcja awaryjna?
Działanie tabletki dzień po opiera się na opóźnienie owulacji u kobiety, dzięki czemu zapłodnienie komórki jajowej nie jest możliwe. Drugim skutkiem stosowania antykoncepcji awaryjnej jest zagęszczenie śluzu szyjkowego, który stanowi mechaniczną blokadę utrudniającą plemnikom przedostanie się do jamy macicy. W wyniku działania tych dwóch procesów szansa na zapłodnienie jest minimalna.
Rodzaje antykoncepcji awaryjnej
Obecnie na polskim rynku dostępne są w sprzedaży dwa rodzaje antykoncepcji awaryjnej – mechanizm ich działania jest praktycznie taki sam, ale w gruncie rzeczy obydwie tabletki znacznie różnią się od siebie – przede wszystkim rodzajem substancji aktywnej oraz czasem, w którym można je przyjąć:
- Escapelle – zawiera substancję aktywną lewonorgestrel, a jej stosowanie jest wskazane do 72 godzin po stosunku. Można bez obaw przyjąć ją w czasie karmienia piersią,
- EllaOne – zawiera octan uliprystalu. Tabletkę należy przyjąć do 120 godzin po stosunku.
Kiedy można stosować antykoncepcję awaryjną?
Zawsze wtedy, gdy zastosowana metoda antykoncepcji zawiodła – nastąpiło zsunięcie lub przerwanie ciągłości prezerwatywy, wydalenie wkładki wewnątrzmacicznej lub pominięta została przynajmniej jedna z tabletek antykoncepcyjnych, kolejny plaster lub zastrzyk hormonalny. Drugi przypadek, w którym można zastosować antykoncepcję awaryjną, dotyczy sytuacji, w której partnerzy zdecydowali się na nieużycie żadnej metody antykoncepcji. Tabletki dzień po stosowane są również u osób, które padły ofiarą przemocy seksualnej.
Czy pigułka „dzień po” jest bezpieczna?
Bezpieczeństwo stosowania antykoncepcji awaryjnej jest bardzo wysokie i nie niesie ze sobą żadnego ryzyka dla pacjentki. Należy jednak pamiętać, że częste stosowanie tabletek – traktowanie ich jako standardowej, codziennej metody antykoncepcyjnej – nie jest wskazane. Najczęściej zgłaszane skutki uboczne to jednorazowe opóźnienie rozpoczęcia kolejnego cyklu miesiączkowego. Zdarza się również, że pacjentki zgłaszają nudności i bóle głowy, a bardzo rzadko – wymioty, biegunkę i zawroty głowy.
Jaka jest skuteczność antykoncepcji awaryjnej?
Wiele pacjentek ma wątpliwości co do skuteczności, z jaką tabletki dzień po opóźniają uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graffa, a więc zapobiegają jej zapłodnieniu. Okazuje się jednak, że skuteczność antykoncepcji awaryjnej, pod warunkiem jej prawidłowego przyjęcia, jest bardzo wysoka i wynosi:
- dla Escapelle – około 96,9 – 99,4%,
- dla EllaOne – jej skuteczność szacuje się na 97,9 – 99,1%.
Trzeba jednak wiedzieć, że przyjęta za późno, po zapłodnieniu, tabletka awaryjna nie uniemożliwi już zagnieżdżenia się zarodka w endometrium macicy. Należy jednak pamiętać, że tabletka dzień po, podobnie jak w przypadku innych rodzajów antykoncepcji hormonalnej, nie zabezpiecza partnerów przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Jak zdobyć tabletkę dzień po?
Jeśli:
- doszło do pęknięcia prezerwatywy w czasie stosunku płciowego,
- hormonalna tabletka została przyjęta przez Ciebie z opóźnieniem lub pominięta,
- w czasie współżycia seksualnego nie stosowaliście z partnerem żadnej innej metody zapobiegania ciąży,
zgłoś się do lekarza po receptę na awaryjne środki antykoncepcyjne służące opóźnianiu owulacji. Im szybciej to zrobisz, tym lepiej, bowiem przyjęte za późno są mniej skuteczne. Do jakiego lekarza można się zwrócić po receptę? Najlepiej, jeśli uda Ci się zarejestrować na konsultację lekarską u lekarza ginekologa. Pamiętaj jednak, że nie tylko ginekolog może ją wystawić – może to zrobić także Twój lekarz pierwszego kontaktu lub lekarz dyżurny na oddziale nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Ponieważ jednak należy przyjąć pigułkę w możliwie jak najkrótszym czasie po niezabezpieczonym stosunku, kiedy jest największe prawdopodobieństwo zapobiegnięcia ciąży, warto zdecydować się na konsultację online z ginekologiem – receptę otrzymasz w ciągu kilku do kilkunastu minut. W przypadkach nagłych to najlepsze rozwiązanie, zwłaszcza że nie ma konieczności odbycia wizyty i badania ginekologicznego.
Czy antykoncepcja awaryjna jest legalna?
Tak, stosuje się ją w celu zahamowania owulacji i niedopuszczeniu plemników do jamy macicy, a jej mechanizm antykoncepcyjny opiera się na zapobieganiu ciąży, nie stanowi ona natomiast sposobu na usunięcie już zapłodnionej komórki jajowej. Nie ma więc żadnego powodu, dla którego pacjentka mogłaby się obawiać, zwrócić do lekarza z prośbą o wystawienie recepty na pigułkę.
Czy lekarz może odmówić wystawienia recepty powołując się na klauzulę sumienia?
Nie, klauzula sumienia nie ma zastosowania w przypadku wystawiania recept. Jeśli spotkasz się z odmową ze strony lekarza, upewnij się, że uzasadnienie tej odmowy zostało wpisane do dokumentacji medycznej, poproś o wydanie odmowy z uzasadnieniem na piśmie, a następnie złóż skargę do oddziału NFZ. Działaniem niezgodnym z prawem jest również odmowa sprzedaży tabletki przez farmaceutę. Podobnie jak tabletki antykoncepcyjne, także pigułki awaryjne nie są objęte klauzulą sumienia. Także w przypadku odmowy przez farmaceutę wydania leku, możesz złożyć skargę.
Przeciwwskazania do stosowania tabletki dzień po
Jak każdy lek, także tabletka dzień po jest wyrobem, którego nie powinny przyjmować osoby obarczone pewnymi schorzeniami. W tym przypadku lista jest krótka. Nie powinnaś stosować antykoncepcji awaryjnej, jeśli:
- jesteś w ciąży,
- chorujesz na nowotwór hormonozależny,
- masz zaburzenia zakrzepowo – zatorowe.
Jeśli karmisz piersią lub przyjmujesz regularną antykoncepcję hormonalną, zgłoś to lekarzowi w trakcie konsultacji, aby mógł udzielić Ci najbardziej profesjonalnej i bezpiecznej metody dla Ciebie. Poza wspomnianymi sytuacjami, przyjęcie tabletki nie jest związane z ryzykiem pogorszenia Twojego stanu zdrowia.
Rozregulowanie cyklu menstruacyjnego – czy to się zdarza?
Przyjęcie tabletki w większości przypadków nie ma wpływu na termin pojawienia się kolejnej miesiączki. Niewielka część pacjentek doświadcza natomiast kilkudniowego opóźnienia następnego cyklu miesiączkowego. Jeśli Twój okres spóźnia się o 7 dni lub dłużej, powinnaś zgłosić się do lekarza ginekologa w celu wykluczenia ewentualnej ciąży.
Podsumowanie
Antykoncepcja awaryjna do roku 2017 była dostępna bez recepty na terenie całej Unii Europejskiej. Obecnie kupisz ją wyłącznie na receptę, którą możesz otrzymać na kilka sposobów. Najbardziej wygodnym i pewnym jest umówienie się na konsultację online z lekarzem ginekologiem, który udzieli Ci pomocy.
