Jaskra - objawy, leczenie. Wykryj jaskrę, zachowaj wzrok!

Jaskra to choroba, która może skutkować utratą wzroku. Dotknąć może każdego, dlatego warto wiedzieć, na co zwrócić szczególną uwagę i jak się przed tą chorobą bronić.

Co to jest jaskra?

Jaskra nie jest nazwą jednej choroby, ale całej grupy chorób, połączonych wspólną cechą – postępującym zanikiem nerwu wzrokowego, niekiedy prowadzącym nawet do utraty wzroku. Ocenia się, że w Polsce na jaskrę choruje około 80 tysięcy osób, z czego niemal połowa nie jest tego nawet świadoma.
Warto wiedzieć, ze obraz z oka przekazywany jest do naszego mózgu nerwem wzrokowym, który jest zbudowany z pęczków włókien nerwowych. Kiedy wewnątrz gałki ocznej zwiększeniu ulega ciśnienie, stopniowo może dojść do ich zaniku. Zwiększenie ciśnienia bierze się z braku równowagi – w oku wytwarza się bowiem wodnista ciecz, nawilżająca i odżywiająca soczewkę i rogówkę. Zwykle z oka odpływa tyle samo cieczy, ile jest produkowane i wówczas ciśnienie w oku pozostaje w normie. Zwiększa się wówczas, kiedy odpływ cieczy staje się wolniejszy niż jej wytwarzanie. Zależy to od drożności znajdującego się w przedniej części gałki kąta przesączania. Nerw wzrokowy nie jest wówczas w stanie przesłać do mózgu całego obrazu zarejestrowanego przez oko i pojawiają się coraz większe ubytki w polu widzenia.
Prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe wynosi od 11 do 21 mm HG (średnio 16), jednak istotna jest nie sama jego wartość, ale wpływ na wspomniany nerw wzrokowy, a dokładnie na komórki zwojowe siatkówki, z których włókien jest zbudowany. Niekiedy bywa tak, że ciśnienie uszkadza je, mimo iż mieści się w średnich wartościach.
Najczęściej występująca odmiana schorzenia to jaskra z otwartym szerokim kątem przesączania. Dużo rzadziej występuje jaskra z wąskim kątem przesączania, jaskra zamkniętego kąta przesączania, barwnikowa, z nieprawidłowymi naczyniami w kacie przesączania czy jaskra wrodzona i dziecięca.

Objawy jaskry

Niestety objawy jaskry są bardzo często ignorowane, przynajmniej w początkowym stadium, zatem bardzo często udajemy się do lekarza dopiero wówczas, kiedy stan naszego oka nie jest najlepszy. Jaskra zresztą najczęściej nie daje wczesnych objawów – z nerwie wzrokowym jest bowiem wiele włókien, dlatego chory długo nie zdaje sobie sprawy z ich zanikania. Dopiero w późniejszej fazie następuje zawężenie pola widzenia i zmniejszenie ostrości wzroku – wówczas choroba jest już w zaawansowanym stadium, zaś ubytku wzroku nie da się już przywrócić.
W przypadku jaskry z wąskim kątem przesączania może nastąpić ostry atak choroby, objawiający się silnym bólem głowy i oka oraz jego zaczerwienieniem i poszerzeniem źrenicy. Mogą wystąpić również nudności i / lub wymioty – jest to wyraźny sygnał, że trzeba jak najszybciej udać się do szpitala.
W końcowym fazie choroby w oku zachowane jest jedynie niewielkie, centralne pole widzenia. Stopniowo zanika i to, a chory rejestruje jedynie światło i ruch, po czym następuje ślepota.

Co możemy zrobić?

Konieczna jest systematyczna kontrola wzroku u okulisty i to nie tylko wówczas, kiedy chcemy dobrać lub zmienić okulary. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby po 40. roku życia oraz te, o których ryzyko zachorowania jest większe z uwagi na: występowanie jaskry w rodzinie, choroby serca, wysokie lub niskie ciśnienie tętnicze, migreny, cukrzyca, wady wzroku dużego stopnia, leczenie sterydami. W nieco mniejszym stopniu narażone na zachorowanie są osoby otyłe, z wysokim stężeniem cholesterolu, żyjące w ciągłym stresie.
Zachorowaniu na jaskrę nie da się zapobiec, ale rozwojowi choroby i utracie wzroku już tak. Dlatego osoby po 40. roku życia powinny zatem regularnie badać wzrok (w tym ciśnienie wewnątrzgałkowe), najlepiej umawiać się na wizyty co roku. Jeśli jaskra występowała w rodzinie, co roku okulistę powinny odwiedzać też osoby po 30 roku życia.
Z uwagi na to, że leczenie jaskry wymaga dobrej współpracy pacjenta z lekarzem:
• zgłaszaj się systematycznie na wyznaczone wizyty kontrolne,
• przestrzegaj ściśle zaleceń lekarza dotyczących przyjmowania leków – jak często i jakiej dawce masz je brać, jak długo,
• nie stosuj kropli, których nie przepisał ci lekarz, nawet jeśli pomogły komuś znajomemu,
• nie lekceważ żadnych niepokojących objawów podczas leczenia – powiedz o nich lekarzowi.

Diagnostyka jaskry

Aby postawić diagnozę, lekarz może zalecić wykonanie następujących badań:
• tonometria – badanie ciśnienia ocznego,
• badanie ostrości wzroku,
• pachymetria, czyli badanie grubości rogówki, które pomaga ocenić wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• gonioskopie, czyli badanie kata przesączania, pozwalające ocenić, z jakim typem jaskry mamy do czynienia i dobrać odpowiednie leczenie,
• perymetria, czyli badanie pola widzenia, które pozwala sprawdzić, czy istnieją w nim ubytki,
• oftalmoskopia, czyli badanie dna oka, mające na celu dokonanie oceny, czy istnieją uszkodzenia na tarczy nerwu wzrokowego,
• badanie grubości włókien nerwu wzrokowego.

Leczenie jaskry

Najlepiej jest rozpocząć leczenie na jak najwcześniejszym etapie choroby, choć – jak wcześniej powiedziano – jest to dość trudne z uwagi na brak wyraźnych objawów. Niemniej jednak, wówczas jest szansa na uratowanie wzroku. I bardziej zaawansowana choroba, tym szybciej postępuje utrata wzroku.
Ponieważ zmian w oku nie można cofnąć, głównym celem terapii jest zwykle uniknięcie dalszych jego uszkodzeń poprzez utrzymanie prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Zwykle pierwszym etapem leczenia jest podawanie kropli do oczu, raz lub dwa razy dziennie, a niekiedy częściej – w zależności od ich rodzaju. Istotną sprawą jest przestrzeganie ustalonych godzin przyjmowania leku, by nie dopuścić do wahania ciśnienia w oku oraz prawidłowy sposób jego podawania – tak, by dotarł tam, gdzie ma zadziałać: krople należy wpuszczać na dolną powiekę od strony skroni, po czym zamknąć oko na 2 minuty.

Nowoczesne zabiegi

Jeśli krople nie przynoszą efektówu, można wykonać:
• zabieg trabekuloplastyki laserowej – przeprowadzony na wczesnym etapie rozwoju choroby może spowodować spadek ciśnienia śródgałkowego. Polega na udrożnieniu otworków w sieci beleczkowania, utworzonej przez włókna tkankowe, by w ten sposób ułatwić odpływ cieczy wodnistej z oka,
• trabekulektomia – w trakcie operacji wytwarza się sztuczną przetokę, przez którą ciecz wodnista wypływa z oka. Można wszczepić implant drenujący,
• kanaloplastyka – udrażnia drogi przepływu cieczy, usztywniając je nićmi z prolenu,
• irydektomia (chirurgiczna, laserowa) – w tęczówce robi się otwór między komorami gałki ocznej.

U pacjentów z zaawansowaną jaskrą odczuwających ból, wykonuje się zabiegi destrukcyjne ciała rzęskowego (część oka za tęczówką, gdzie produkowana jest ciecz wodnista). W tym celu stosuje się krioterapię lub laseroterapię. Do nowoczesnych metod leczenia jaskry należy endoskopowa cyklofotokoagulacja – laserem zmniejsza się produkcję cieczy. Niestety również ta metoda nie przywraca wzroku.
Warto wiedzieć, że leczenie jaskry jest refundowane, jednak czas oczekiwania na zabiegi jest długi.