Maślan sodu - nadzieja dla chorych na IBS czy chwyt marketingowy

Jedną z substancji, które zyskują na popularności w ostatnich latach w kontekście leczenia zespołu jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS) jest maślan sodu, dostępny na polskim rynku w postaci takich preparatów jak Buti.Nova, Butidep czy Debutir. Związek ten, pomimo iż nie jest wymieniony w aktualnych wytycznych dotyczących terapii tego schorzenia, wydaje się mieć pozytywny wpływ na przebieg choroby. Czy maślan sodu rzeczywiście może przynieść ulgę i poprawić jakość życia pacjentów cierpiącym na IBS, czy jest jednie chwytem marketingowym?

Czym jest maślan sodu?

Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego, będącego krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym (ang. short chain fatty acids, SCFA). Naturalnie występuje w organizmie ludzkim jako produkt fermentacji zachodzącej w jelicie grubym przy udziale flory jelitowej. Związek ten w sposób znaczący wpływa na pracę jelit oraz stan mikrobioty, co ma kluczowe znaczenie dla ogólnego stanu zdrowia pacjenta cierpiącego na zespół jelita drażliwego czy inne schorzenia przewodu pokarmowego.

W jaki sposób maślan sodu wpływa na pracę jelit?

Maślan sodu jest podstawowym składnikiem odżywczym dla komórek nabłonkowych jelit i jest produkowany przez mikroflorę bakteryjną – należy do postbiotyków. Przede wszystkim wywiera on działanie ochronne na jelita oraz wspomaga utrzymanie prawidłowej struktury nabłonka, zapewniając jego integralność. Związek ten wspomaga także wydzielania śluzu w jelicie przez komórki kubkowe, który działa ochronnie i jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania jelit.

Udowodniono, że pochodne kwasu masłowego mają właściwości przeciwzapalne i regulują aktywność układu odpornościowego, co może mieć znaczenie w terapii chorób przewodu pokarmowego o charakterze zapalnym. Właściwe stężenie maślanu ogranicza reakcje immunologiczne względem bakterii probiotycznych obecnych w jelitach. Co ciekawe, związek ten wykazuje właściwości przeciwbakteryjne wobec tych bakterii, które go nie produkują. Pozwala to na utrzymanie prawidłowego składu mikrobioty, którego zaburzenia stanowią jeden z podstawowych czynników odpowiedzialnych za występowanie zespołu jelita drażliwego.

Działanie kwasu masłowego określa się jako plejotropowe. Oznacza to, że wywiera on wiele zróżnicowanych efektów na różne części organizmu; ma działanie wielokierunkowe. Badania pokazują, iż związek ten bierze udział w przekazywaniu sygnałów w organizmie, reguluje metabolizm, wpływa na działanie ośrodkowego układu nerwowego, może działać przeciwdepresyjnie, przeciwbólowo oraz regulować motorykę przewodu pokarmowego.

Obecnie stosowane metody leczenia zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego to funkcjonalne zaburzenie przewodu pokarmowego, charakteryzujące się przewlekłym bólem brzucha, dyskomfortem oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunka, zaparcia lub ich zmiana). Etiologia IBS jest wieloczynnikowa, a mechanizm powstawania tego schorzenia nie jest do końca poznany. Wśród najważniejszych czynników odpowiedzialnych za występowanie IBS wymienia się zaburzenia mikroflory jelitowej, nadwrażliwość ściany jelita oraz efekty psychosomatyczne, związane choćby z przewlekłym stresem. Diagnostyka tego schorzenia opiera się na Kryteriach Rzymskich IV i wymaga wykluczenia innych chorób, mogących powodować podobne objawy.

Ze względu na charakterystykę i wieloczynnikowy charakter IBS, jego leczenie jest złożone i zindywidualizowane; wymaga holistycznego podejścia do pacjenta. Nie ogranicza się do farmakoterapii, ale skupia się także na odpowiedniej diecie, zmianie stylu życia oraz wsparciu psychologicznym. Do najczęściej stosowanych metod należą leki przeciwbólowe, rozkurczające, środki przeczyszczające, antydepresanty, probiotyki oraz diety eliminacyjne, między innymi dieta low-FODMAP. Maślan sodu, mimo swojego potencjalnego wpływu na zdrowie jelit, nie jest obecnie standardowo wymieniany w oficjalnych zaleceniach dotyczących leczenia IBS.

Rola maślanu sodu w terapii IBS

Najnowsze badania naukowe wskazują na korzystny wpływ maślanu sodu na funkcjonowanie jelit u pacjentów z IBS, w tym na poprawę integralności bariery jelitowej, zmniejszenie stanu zapalnego oraz modulację flory bakteryjnej. Z badań klinicznych wynika, iż włączenie maślanu sodu do terapii w sposób znaczący poprawia jakość życia pacjentów cierpiących na IBS oraz istotnie zmniejsza występowanie objawów. Związek ten jest dostępny na polskim rynku farmaceutycznym w postaci suplementów diety.

Podsumowanie

Maślan sodu wydaje się być bardzo obiecującą substancją w kontekście IBS, a także innych chorób przewodu pokarmowego. Pojawiające się wyniki badań sugerują, iż włączenie go do terapii może realnie poprawić jakość życia pacjentów poprzez ograniczenie występowania objawów. Warto podkreślić, że leczenie IBS jest złożone i powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.