Opieka pielęgniarska nad pacjentem z bólem wieńcowym po zawale mięśnia sercowego

Zawał serca jest bardzo popularną chorobą. Należy do chorób nagłych i ciężkich. W Polsce kilkadziesiąt tysięcy osób co roku zachorowuje na tą chorobę. Statystki mówią, że co 3 osoba umiera przed dotarciem do szpitala, a połowa pacjentów umiera w ciągu miesiąca od przebytego zawału. Bardzo duży odsetek osób po zawale boryka się z niepełnosprawnością, niezdolnością do pracy lub dotkliwymi konsekwencjami zawału. Zamknięcie się tętnicy powoduje zawał serca, powodując przerwę w dopływie krwi do serca. Im ta przerwa będzie trwała dłużej tym poważniejsze będą konsekwencje. Brak dopływu krwi do komórek serca powoduje stopniowe jego obumieranie.

Powikłania

Osoby, których stan zdrowia spowodował zwał mięśnia sercowego borykają się z licznymi powikłaniami, które uprzykrzają im codzienne życie. Często staje się tak, że potrzebują specjalistycznej pomocy pielęgniarskiej, gdyż ciężko jest im samym sprawnie funkcjonować po takim zawale.

Do najczęściej obserwowanych powikłań zawału mięśnia sercowego można zaliczyć:
• Tętniak ściany serca – spowodować on może zbieranie się skrzepów, które mogą spowodować kolejne powikłanie, jakim jest zator płuc,
• Zatory tętnicze – zamknięcie światła naczynia tętniczego poprzez tak zwany czop zatorowy, może być przyczyna kolejnego zawału,
• Zespół pozawałowy Dresslera –inaczej nazywane zapaleniem osierdzia bądź opłucnej, towarzyszą mu złe samopoczucie oraz gorączka,
• Niewydolność krążenia – zmniejszenie przepływanej krwi przez narządy i tkanki,
• Nawrót zawału – najgorsza przyczyna zapalenia mięśnia sercowego, powrót zawału niesie ze sobą duże ryzyko.
• Zaburzenia rytmu serca,
• Niewydolność serca,
• Udar mózgu,
• Stopień nasilenia zmian miażdżycowych w obrębie tętnic wieńcowych,
• pęknięcie mięśnia brodawkowatego,
• pęknięcie przegrody międzykomorowej,
Duża liczba osób po zawale skarży się na różne dolegliwości. Jest to, bowiem choroba, która jest wyniszczająca dla organizmu. Osoby te muszą przyjmować odpowiednie leki. Duży odsetek osób po zawale mięśnia sercowego boryka się z powikłaniami, które często maja także zły wpływ na funkcjonowanie organizmu. Pacjent po przebytym zawale serca to chory, którego szanse na przeżycie zależą od bardzo wielu czynników. Poza szybkim udzieleniem właściwej pomocy przez służby medyczne, niezwykle ważną rolę w rokowaniu tych chorych ma stosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego, porzucenie nałogów, a także złych nawyków żywieniowych, gdyż wszystkie te elementy determinują stan zdrowia pacjentów po zawale mięśnia sercowego.

Leczenie

Osoba, która choruje na chorobę niedokrwienną serca lub inną z chorób układu krwionośnego powinna być przygotowana na wypadek pojawienia się bólu w klatce piersiowej. W takim wypadku należy przyjąć profilaktycznie jedną tabletkę nitrogliceryny i położyć się. Tabletkę należy przyjąć pod język. Gdy ból nie ustąpi w ciągu 5 minut należy przyjąć kolejną dawkę. W przypadku, gdy trzecia dawka również nie pomoże należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Można również przyjąć 300mg kwasu acetylosalicylowego (zawarty w polopirynie czy aspirynie), co również zmniejszy ryzyko wystąpienia negatywnych skutków zawału mięśnia sercowego. Leczenie zawału ma na celu przywrócenie przepływu przez naczynie krwionośne, aby ryzyko uszkodzenia serca było jak najmniejsze. Najpopularniejszym sposobem jest wprowadzenie leczenia fibrynolitycznego oraz leczenie inwazyjne (chirurgiczne). Jak mówią statystyki najczęstszym wybieranym sposobem leczenia jest leczenie inwazyjne, ponieważ przynosi lepsze korzyści. Najważniejszą kwestią jeżeli chodzi o leczenie i zapobieganie skutkom zawału jest czas reakcji od momentu pojawienia się dolegliwości do momentu zastosowania leczenia. Im krótszy czas reakcji tym szanse na całkowite wyleczenie bądź mniejsze skutki są większe.

Jeżeli zostaje wybrane leczenie inwazyjne w pierwszej kolejności lekarze decydują się na wykonanie koronarografii, polegającej na wprowadzeniu cewników w okolice serce oraz podanie przez nie kontrastu. Takie działanie umożliwia ocenę położenia naczynia, które spowodowało zawał serca. Podanie kontrastu umożliwia ocenę czy tętnica całkowicie się zamknęła czy jest minimalny przepływ krwi. Skutkiem ubocznym koronarografii może być krwiak w miejscu ukłucia oraz niewydolność nerek wywołana kontrastem. Takie skutki uboczne występują u około 5% pacjentów. Kolejnym etapem jest udrożnienie naczynia poprzez wykonanie angioplastyki. Zabieg ten polega na wprowadzeniu w tętnicę balonu i rozprężenie go. Powoduje to udrożnienie naczynia i przywrócenie przepływu krwi. W celu zapobiegania ponownemu zwężeniu się światła naczynia wprowadza się stent, który jest swoistego rodzaju sprężynką, która podtrzymuje ściany naczyń. Taki zabieg jest najczęściej stosowaną metodą leczenia zawału ze względu na swoje zalety. Zaletami takiego zabiegu jest brak konieczności otwierania ściany klatki piersiowej, ponieważ zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym w okolicy pachwiny. Pacjent następnego dnia może już wstać z łóżka. Do inwazyjnych metod leczenia zaliczamy również operację „by-passy”, czyli pomostowania aortalno-wieńcowego. Ta metoda sprawdza się w przypadku zwężenia lub całkowitego zamknięcia wielu naczyń krwionośnych. Taką operację wykonuje kardiochirurg przecinając ściany klatki piersiowej. Operacja polega na utworzeniu pomostów z naczyń własnych chorego, omijają one zwężone miejsca w naczyniach co umożliwia doprowadzenie krwi do serca. Jednak taka operacja jest wykonywana rzadko u pacjentów po zawale serca.

Gdy zawał jest wcześnie zdiagnozowany zazwyczaj najczęstszym leczeniem jest podanie leków. U pacjentów z zwałem podaję się leki:
• leki obniżające stężenie cholesterolu, tzn. statyny – powinny być włączone w pierwszej dobie zawału (ponieważ cholesterol jest najczęstszą przyczyną odkładania się blaszki miażdżycowej w tętnicach, która powoduje zwężenie światła naczynia krwionośnego),
• leki przeciwzakrzepowe, czyli kwas acetylosalicylowy, klopidogrel lub inne leki o podobnym mechanizmie działania, leki te są wdrażanie niezwłocznie po zdiagnozowaniu zawału,
• beta-blokery oraz inhibitory konwertazy angiotensyny –stosowane po ustabilizowaniu stanu chorego.
Leczenie zwału odbywa się również po zakończeniu leczenia szpitalnego i po powrocie chorego do domu. Nawet bardzo wcześnie wykryty zawał, który nie spowodował żadnych konsekwencji zdrowotnych wymaga leczenia domowego przez pacjenta. Niestety przebyty zawał powoduje całkowitą zmianę stylu życia i zachowań osoby po przebytym zawale. Spowodowane jest tym, że pacjent po zawale jest w grupie osób o podwyższonym ryzyku wystąpienia kolejnych chorób sercowo-naczyniowym, a także śmierci z ich powodu.

Profilaktyka

Profilaktykę zawału mięśnia sercowego możemy podzielić na pierwotną i wtórną. Pierwotna dotyczy osób, u których nie wystąpił zawał. Zaś wtórna dotyczy osób po zawale w celu ograniczenia ryzyka ponownego zawału serca lub wystąpienia innych chorób sercowo-naczyniowych.
Pierwotna profilaktyka opiera się na czynnikach ryzyka. Czynnikami ryzyka nazywamy dane zachowania, preferencje lub cechy, które powodują zwiększenia prawdopodobieństwa zachorowania na daną chorobę. Te czynniki można podzielić na modyfikowalne, czyli możliwe do zmiany oraz niemodyfikowalne, na które nie mamy wpływu. Modyfikowalne czynniki ryzyka zwiększające ryzyko zawału:
• palenie tytoniu,
• błędy żywieniowe,
• brak aktywności fizycznej,
• stres,
• otyłość, nadwaga,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• podwyższony poziom cholesterolu,
• grypa
• zespół metaboliczny,
• spoczynkowa częstotliwość rytmu serca.

Do czynników, które nie są zależne od nas: wiek, płeć męska, choroby sercowo-naczyniowe w rodzinie.
Czynnikiem, który najczęściej determinuje wystąpienie zawału serca jest palenia tytoniu. W celu eliminacji ryzyka zawału należy rzucić palenie. Substancje chemiczne zawarte w papierosach mogą powodować uszkodzenia serca, zatykanie tętnic. Tlenek węgla z papierosów łączy się dużo łatwiej z tlenem niż hemoglobina, co powoduje zwiększenie ciśnienia krwi. Kobiety stosujące doustna antykoncepcje i palące papierosy jeszcze bardziej zwiększają ryzyko zawału, ponieważ zarówno papierosy jak i tabletki antykoncepcyjne zwiększają ryzyko powstania zakrzepów i zatorów. Zaobserwowano tendencję wzrostu zachorowań na choroby sercowo-naczyniowe, w tym zawału wraz ze wzrostem wypalanych papierosów i długości trwania w nałogu. Nie ma określonej ilości papierosów, która nie powoduje zwiększenia prawdopodobieństwa zachorowania. Natomiast od momentu rzucenia palenia z każdym dniem ryzyko wystąpienia choroby zmniejsza się.
Kolejnym z czynników ryzyka jest brak aktywności fizycznej. Jak wiadomo aktywność fizyczna uprawiana regularnie i systematycznie zmniejsza ryzyko wystąpienia większości chorób zależnych od naszego stylu życia. Ćwiczenia razem z stabilizacją masy ciała może przynieść bardzo korzystne skutki. Oczywiście, aby aktywność przynosiła pozytywne skutki musi być wykonywana regularnie, systematycznie i powinna być odpowiednio dostosowana do danej osoby. Codzienne prace wykonywane w domu, czy w ogrodzie, spacery również należy uważać jako aktywność i one również wpływają na zdrowie.

Bardzo ważnym elementem jest tez zdrowa dieta. Aby dieta zmniejszała ryzyko zawału powinna: zawierać duże ilości warzyw i owoców, ograniczone do minimum tłuszcze pochodzenia zwierzęcego a zwiększoną ilość tłuszczy roślinnych, zawierać małe ilości soli, wyeliminować żywność wysoko przetworzoną. Osoby chcące dbać o swoje zdrowie pod kątem zawałów ale i również innych chorób powinny ograniczyć spożywanie cukrów prostych, napoi gazowanych,, a wprowadzić do swojej diety produkty razowe, zbożowe. Bardzo ważnym elementem zdrowej diety jest błonnik, który reguluje prace jelit i pomaga usuwać substancje toksyczne z organizmu. Produktami bogatymi w błonnik są produkty zbożowe.
Dość istotnym elementem zapobiegania zawałom są badania profilaktyczne, które mają na celu jak najwcześniejsze wykrycie chorób, w takim stadium, aby możliwe było całkowite ich wyeliminowania oraz ograniczenie d minimum ich skutków. Do badań, które można wykonać w domu a są bardzo przydatne zaliczamy pomiar ciśnienia krwi. Regularne pomiary potrafią wychwycić podwyższenia ciśnienia we wczesnym stadium. Do bardziej specjalistycznych zaliczamy pomiar cholesterolu i glukozy we krwi. Takie badani wykonać możemy w każdej przychodni. Wczesne wykrycie odchyleń od norm pozwala na wdrożenie leczenia, które zmniejszy ryzyko poważniejszych schorzeń, w tym zawału serca.

Rehabilitacja.

Rehabilitacja kardiologiczna to kompleksowe działanie stosowane u osób po zawale serca, aby zapobiegać kolejnemu zawałowi, leczyć, poprawić jakość życia i funkcjonowanie pacjentów. Celem rehabilitacji kardiologicznej jest zmniejszenie śmiertelności z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Bardzo ważnym aspektem takiej rehabilitacji jest aktywność fizyczna, ale również różnego rodzaju terapie.
Rehabilitacja kardiologiczna prowadzona jest w kilku etapach. Pierwszym z nich jest pobyt w szpitalu, podczas którego chory jest stabilizowany. Chory wykonuje bierne ćwiczenia w łóżku, wykonuje ćwiczenie oddechowe, relaksacyjne, ćwiczenia poszczególnych mięśni. Z dnia na dzień zwiększa się aktywność pacjenta, uzależnione jest to od stanu chorego i powikłań, które go spotkały. Kolejnym etapem jest wczesna rehabilitacja, która trwa od 4 do 12 tygodni. Taka rehabilitacja wykonywana jest w warunkach stacjonarnych, czyli na oddziałach szpitalnych, sanatoriach oraz w warunkach dziennych i w domu pacjenta. Trzeci etap trwa przez całe życie chorego i obejmuje regularną aktywność fizyczną. Celem trzeciego etapu jest utrzymanie wyników leczenia, poprawienie tolerancji na wysiłek oraz oczywiście zmniejszenie prawdopodobieństwa, że choroba powróci. Ostatni etap rehabilitacji kardiologicznej jest również prowadzony pod nadzorem poradni kardiologicznej.

Podsumowanie

Zawał mięśnia sercowego jest choroba bardzo często występującą. Z każdym rokiem obserwuje się wzrost zachorowania i śmiertelności z powodu zwału. Bardzo ważnym aspektem w celu ograniczenia występowanie tego zjawiska jest rozpowszechnienie informacji i edukacja społeczeństwa na temat czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Zastosowana profilaktyka pozwala na ograniczenie tego ryzyka do minimum. W przypadku osób po zawale bardzo ważna jest rehabilitacja, ponieważ pomaga im powrócić do stanu zdrowia przed zawałem lub do stanu bardzo do niego zbliżonego, jest czynnikiem, który umożliwia ograniczenie negatywnych skutków zawału. Odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, badania profilaktyczne to klucz to długiego życia i wyeliminowania chorób, które mogą skrócić życie lub spowodować, że jego jakość nie będzie odpowiednia.