Przyczyny powstania zapalenia oskrzeli – jak im zapobiegać?

Kaszel suchy lub z odkrztuszaniem wydzieliny wskazuje na zakażenie układu oddechowego. Jeżeli towarzyszy mu gorączka, a w badaniu osłuchowym lekarz stwierdza świsty lub furczenia, to prawdopodobnie jest objawem zapalenia oskrzeli [1]. Jakie są przyczyny tej choroby? Jak im zapobiegać? Sprawdź.

Rodzaje zapalenia oskrzeli

Zapalenie oskrzeli może być ostre lub przewlekłe m.in. w zależności od czasu trwania objawów. Ostre zapalenie oskrzeli to choroba, którą diagnozuje się po wykluczeniu zapalenia płuc. Najczęściej chorują dzieci i ok. 5% dorosłych w okresie jesienno-zimowym. Jest to zakażenie układu oddechowego z kaszlem trwającym dłużej niż 3 tygodnie [1]. Typowe objawy choroby to silne napady kaszlu z bólami przeponowymi i w okolicy zamostkowej, gorączka i uczucie rozbicia [2]. Natomiast przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się, jeśli pacjent kaszle i odkrztusza wydzielinę przez większość dni w tygodniu. Stan ten musi się utrzymywać przez co najmniej 3 miesiące w roku, w okresie 2 kolejnych lat [3].

Przyczyny powstawania zapalenia oskrzeli

W 90% przypadków ostrego zapalenia oskrzeli choroba jest wywołana przez wirusy. Najczęściej są to te same postaci, które powodują przeziębienie. To m.in. [1]:

wirus grypy A, grypy B, paragrypy;
RSV (respiratory syncytial virus);
koronawirusy (inne niż SARS-CoV-2);
adenowirusy i rynowirusy.

U mniej niż 10% pacjentów z ostrym zapaleniem oskrzeli diagnozuje się postać bakteryjną [2]. Zazwyczaj wtedy, gdy kaszel trwa dłużej niż 5 dni. Zwykle są to tzw. bakterie atypowe (Mycoplasma pneumoniae i Chlamydophila pneumoniae) odpowiedzialne za zapalenie płuc i zapalenie oskrzeli [1]. Chorobę może wywołać także Bordetella pertussis, czyli bakteria, która powoduje krztusiec [1].

Z kolei przewlekłą postać zapalenia oskrzeli zwykle powodują szkodliwe substancje, takie jak te wydzielane podczas palenia tytoniu. Jest to najczęstsza przyczyna przewlekłego kaszlu. Jednak czynniki wywołujące chorobę mogą tkwić także w zanieczyszczeniach powietrza, narażeniu na alergeny obecne w domu lub toksyny w środowisku pracy [3].

Sposoby zapobiegania zapaleniu oskrzeli

W profilaktyce zapalenia oskrzeli w stanie ostrym najważniejsze jest dbanie o swój układ odpornościowy. Należy [1, 4]:

prowadzić aktywny, zdrowy tryb życia;
dbać o pełnowartościową dietę bogatą w niezbędne witaminy i składniki mineralne;
uprawiać sport, zwłaszcza na świeżym powietrzu;
ubierać się odpowiednio do pogody (nie przegrzewać ani nie wychładzać organizmu);
regularnie myć ręce;
stosować jednorazowe maseczki w miejscach, gdzie można spotkać chorych, np. w aptece lub w przychodni.

W miarę możliwości zaleca się unikanie dużych skupisk ludzi, szczególnie w sezonie większej zachorowalności na infekcje – zwłaszcza na przeziębienie i grypę. W zapobieganiu zapaleniu oskrzeli wskazane jest również przyjmowanie szczepienia ochronnego. Warto rozważyć szczepionkę przeciw krztuścowi i grypie [1].

Natomiast w profilaktyce przewlekłego zapalenia oskrzeli istotne jest zaprzestanie palenia tytoniu oraz unikanie narażenia na inne szkodliwe czynniki [3]. Należy stronić od przebywania w zimnych i wilgotnych pomieszczeniach oraz obszarach z dużym zanieczyszczeniem powietrza [4].

Leczenie zapalenia oskrzeli – co robić przy kaszlu?

Zarówno w jednej, jak i w drugiej postaci zapalenia oskrzeli najbardziej męczącym objawem jest kaszel. Antybiotyki nie przynoszą poprawy ani w ostrej, ani w przewlekłej chorobie, więc nie należy ich stosować [1, 3]. Warto jednak sięgnąć po leki zmniejszające nasilenie kaszlu, rozkurczające oskrzela i ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny. Do najczęściej stosowanych należą ambroksol, erdosteina oraz acetylocysteina i karbocysteina. Ich zadaniem jest zmniejszanie lepkość wydzieliny i ułatwianie jej odkrztuszania. Można je kupić w aptece w postaci syropu na kaszel lub tabletek, bez recepty. Podczas przyjmowania leków wykrztuśnych należy pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu [1].

Wszystkie objawy związane z zapaleniem oskrzeli zwykle ustępują wraz z leczeniem choroby oraz po wyeliminowaniu czynnika powodującego zakażenie.

Bibliografia:

[1] Mejza F., Zapalenie oskrzeli: przyczyny, objawy, leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/68742,zapalenie-oskrzeli (dostęp: 12.12.2023)).

[2] Witkiewicz I., Ostre zapalenie oskrzeli, 2013 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/lista/81812,ostre-zapalenie-oskrzeli (dostęp: 12.12.2023)).

[3] Krenke R., Chorostowska-Wynimko J. i in., Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych, Lekarz POZ 6/2018: 425-452.

[4] Radlak K., Zapalenie oskrzeli, 2022 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/choroby/zapalenie-oskrzeli.html (dostęp: 12.12.2023)).

Artykuł powstał we współpracy z marką Deflegmin